Με τον Roberto Garcia de Mesa γνωριστήκαμε στο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης της Πάτρας, το 2019 και αμέσως μου έκανε εντύπωση το πάθος του με τις λέξεις. Τον κόσμο γύρω από τον οποίο περιστρεφόταν, ένας κόσμος γεμάτος στίχους που δημιουργούσε ακόμα και με τη σιωπή του, την ευγενική έκφραση του προσώπου του, το μειλίχιο βλέμμα του. Διέκρινα και την αγωνία του να επικοινωνήσει, να μάθει για την εγχώριο ποιητικό κόσμο, παρόλο που ήδη είχε έλθει πολύ κοντά με έλληνες δημιουργούς, να αφουγκραστεί τις αγωνίες ξένων ως προς τη μητρική του γλώσσα, ποιητών. Ένιωθες όμως ότι η γλώσσα δεν ήταν εμπόδιο, γιατί η άλλη γλώσσα, η λεγόμενη «ποιητική ανάγκη» καταργούσε τα σύνορα μεταξύ μας. Μαθαίνοντας μετά το βιογραφικό του, το πολυσχιδές και ποσοτικά πλούσιο έργο του, επιβεβαίωσα απλώς αυτό που είχα διακρίνει.
Το βιβλίο του «Περί της φύσεως της ευθραστότητας», έλκει έμμεσα την καταγωγή του από τις αρχαίες ελληνικές φιλοσοφικές πραγματείας «Περί φύσεως» όπως τις πραγματεύτηκαν ο Ηράκλειτος, ο Αριστοτέλης, ο Παρμενίδης, ο Εμπεδοκλής αλλά και ο Ρωμαίος φιλοσόφος Λουκρήτιος συγγενεύοντας ως προς τη φιλοσοφούσα ποίησή της ερμηνείας των φαινομένων της ζωής. Θέτει δηλαδή και ο Ρομπέρτο κοσμολογικά ερωτήματα αναδεικνύοντας τις αισθήσεις ως θεμέλια για την κατανόηση του κόσμου χρησιμοποιώντας παράλληλα τις θεατρικές αλλά κυρίως κινηματογραφικές τεχνικές –αυτά τα σύντομα γκρον πλαν και τα κινηματογραφικά καρέ των στίχων και των εικόνων- ώστε να εισχωρήσει βήμα βήμα στις ενδότερες αναζητήσεις, αποκαλύψεις, ματαιώσεις. Σύντροφος του σε όλο αυτό το ταξίδι η Οράσια, «κάτι σαν φύλακας του χρόνου, σαν επίγνωση του χρόνου, στον οποίο ζω κι εγώ», όπως δήλωσε σε μια σχετική με το βιβλίο συνέντευξή του.
Μου άρεσε ιδιαίτερα ο τρόπος με τον οποίο συνδέει τις μεταφυσικές του αγωνίες και τα υπαρξιακά του ερωτήματα με την απτή πραγματικότητα γύρω του. Το πώς δηλαδή την ώρα που θέτει τους συλλογισμούς του: «Αν μεγαλώνεις πάνω στις πλάτες του τυφώνα υπάρχει τίμημα. Οι αναμνήσεις παλεύουν να βγουν» αμέσως μας επιστρέφει στην εικόνα «Δάχτυλα και κουτάλι αναδεύουν τον καφέ» συνθέτοντας έτσι ένα σκηνικό όπου σκέψεις και ύλη συμπλέκονται, αλληλοσυμπληρώνονται συγκρατώντας τον αναγνώστη να μην ολισθήσει ούτε στη μια πλευρά –της φιλοσοφούσας ποίησης των αστεριών, ούτε στην άλλη, τον ρεαλισμό μέσω μιας στείρας εικονοποιίας.
Επιπλέον, η ποιητική του αυτή σύνθεση θα μπορούσε να διαβαστεί με πολλούς τρόπους και κατά μέρη, ανάλογα τη διάθεση και τον στόχο του αναγνώστη. Μπορεί να διαβαστεί ως ένα καθαρά ερωτικό ποίημα, μια ερωτική εξομολόγηση στην οποία παρεισφρέουν όλα αυτά τα οντολογικά ερωτήματα ως παραισθήσεις που μπορεί να προκαλέσει ο έρωτας: «Ακόμα έχω τη μυρωδιά σου, Οράσια. Θα δεις. Η μυρωδιά είναι ένα ποίημα. Στρατηγική, με αλυσόδεσες σ’ αυτήν τη μυρωδιά. Γδύνοντας τις λέξεις, τους κωδικούς, τους ήχους. Στρατηγική κατάληψης του κενού χώρου» .
Θα μπορούσε να διαβαστεί ως μια μεταφυσική πραγματεία αφού όπως γράφει: «Ωστόσο, κανείς δεν είπε ότι θα ήταν εύκολο να βρεις το όριο ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη μυθοπλασία» , ένα μικρό στιχουργικό δοκίμιο για τη νόηση και τη βούληση, τη μνήμη, τη συνείδηση, το κίνητρο, τον υλισμό, τον χαμένο χρόνο, τη ψυχή: «Ας πούμε ότι σε αυτά τα 21 γραμμάρια της διαφοράς βρίσκονται όλα όσα η ανθρωπότητα έχει κατασκευάσει. Ο μύθος της ψυχής. Μαζί κι η ιστορία ή η λησμονιά της»
Θα μπορούσε να διαβαστεί και ως ένα σημειωματάριο περί ποιητικής τέχνης και γενικότερα γραφής π.χ.: «Τα ποιήματα με έσωσαν. Με έκαναν ανεξάρτητο. Και σε πολλές περιπτώσεις δεν χρειαζόμουν κάτι άλλο», «Οι λέξεις ξεχνιούνται, η μόδα τους περνά. Ώσπου κάποιος να τις βρει», «Η ποίηση πάντα είναι τυφλή», «Όταν ο κίνδυνος βρίσκεται κοντά, τα πάντα διαμορφώνονται γρήγορα. Μέχρι κι η ποίηση».
Και βεβαίως θα μπορούσε να διαβαστεί και ως ένα κοινωνικοπολιτικό ουρλιαχτό, μια εναγώνια προσπάθεια να αντιληφθεί κυρίως και μετά να εκφράσει όλο αυτό το γίγνεσθαι των πόλεων είτε αυτές λέγονται Ρώμη, είτε Τεργέστη είτε Αθήνα κτλ. Έτσι, όσο το βιβλίο προχωράει τόσο μετατοπίζεται από το προσωπικό συναίσθημα στο συλλογικό, διεισδύοντας στους κοινωνικούς προβληματισμούς σωματοποιώντας το τέρας της εποχής: «Αγγίζω τον χρόνο μου, εδώ, στο πλάι της καρδιάς. Είναι φανερό, αλλά πρόκειται για μια εποχή σε κρίση». Το παιχνίδι με τις λέξεις και τα αμείλικτα ερωτήματα: «Και η ιστορία; Και οι καταστάσεις της; Προς τι η ρήξη; Προς τι η ελευθερία; Προς τι οι συνήθειες; Προς τι η άνεση; Προς τι η τυραννία, η διαφθορά, ο άτλας της συνείδησης; Προς τι ο ένοπλος αγώνας;» κ.ά. είναι κραυγές όχι ρητορικά ερωτήματα. Αναζητά τις απαντήσεις, την εξήγηση, το γιατί. Να καταλάβει έστω και λίγο, έστω και για λίγο.
Κλείνοντας θα ήθελα να πω ότι το βιβλίο αυτό του Ρομπέρτο αποδεικνύει ότι οι διαφορετικές καταβολές του δημιουργού του αποτελούν απλώς μια διαφορετική ψηφίδα στον ανθρωπογεωγραφικό χάρτη. Κι αυτό όχι ως σχόλιο υπέρ της πολυδιαφημιζόμενης «παγκοσμιοποίησης» αλλά ως στοιχείο οικουμενικότητας του δυτικού πολιτισμού και των δεινών που έχει επιφέρει μαζί ασφαλώς με τα δημιουργήματά του. Το χέρι που έγραψε αυτό το βιβλίο σε άλλη χώρα, σφίγγει τα χέρια μας γιατί πάνω από όλα αυτά που μας ενώνουν είναι περισσότερα από όσα μας διαχωρίζουν. Κι αυτή είναι η φύση της ευθραυστότητας, που γίνεται πιο στέρεη όταν μπορεί να εκφραστεί και να επικοινωνηθεί. Και σε αυτό συμβάλλει και η γέφυρα των γλωσσών που είναι η μετάφραση και στη συγκεκριμένη περίπτωση η μετάφραση της Ιφιγένειας Ντούμη.
*Το κείμενο διαβάστηκε στην παρουσίαση του βιβλίου
****************************************
O Ρομπέρτο Γκαρσία ντε Μέσα ( Roberto Garcia de Mesa, Τενερίφη, Ισπανία, 1973) είναι ποιητής, δραματουργός, διηγηματογράφος, θεατρικός συγγραφέας, δοκιμιογράφος, φιλόλογος, επιμελητής εκθέσεων, σκηνοθέτης, εικαστικός και μουσικός. Είναι πτυχιούχος Νομικής και Διδάκτωρ της Ισπανικής Φιλολογίας. Έχoυν εκδοθεί εξήντα βιβλία του (ποίηση, θέατρο, μικροδιηγήματα, δοκίμια, διαλόγοι, graphic art και κριτικές), καθώς και δύο CD με μουσικές συνθέσεις του. Έργα του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, ελληνικά, ρουμανικά, γαλλικά, ιταλικά, γερμανικά, σλοβακικά και πορτογαλικά, και έχουν δημοσιευτεί σε λογοτεχνικά περιοδικά δεκαοκτώ χωρών. Στον ελληνικό εκδοτικό χώρο, τα τελευταία χρόνια έχουν κυκλοφορήσει τα παρακάτω βιβλία του Ρομπέρτο Γκαρσία ντε Μέσα: Άμλετ post scriptum (θέατρο, μετάφραση: Άτη Σολέρτη, Αθήνα, Βακχικόν, 2017), Λογική και κανιβαλισμός (ποίηση, μετάφραση: Βασίλης Λαλιώτης, Αθήνα, Bibliotheque, 2017), Η εποχή του ψύχους. Συζητήσεις με την Αντιγόνη (θέατρο, δίγλωσση έκδοση, μετάφραση: Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Αθήνα, Bibliotheque, 2018), Επιφάνεια επαφής. Ρητορική (ποίηση, μετάφραση: Άτη Σολέρτη, Αθήνα, Βακχικόν, 2018) και Τα απόμακρα σώματα (ποίηση, μετάφραση: Ιφιγένεια Ντούμη, Αθήνα, Bibliotheque, 2019).